چرا سرعت کشتیها را با گره اندازه میگیرند؟
گردونهی دانش برای کودکان و نوجوانان
وقتی کشتیها نخستین بار در پهنه بیکران دریاها به حرکت درآمدند، راه یا وسیله مطمئنی برای دانستن موقعیت خود در دریا نداشتند. سرانجام، توانستند با پیدا کردن طول جغرافیایی و عرض جغرافیایی آن نقطه، مطمئن شوند که در کجا هستند. عرض جغرافیایی، به فاصله هر شیء از خط استوا گفته میشود که در شمال یا جنوب آن واقع شده باشد. طول جغرافیایی، نشان میدهد که آن شیء تا چه حدود در شرق یا غرب واقع شده است. دانشمندان توافق کردهاند که مبدأ جغرافیایی صفر درجه را در گرینویچ انگلستان قرار دهند.
نخستین کشتیها برای آنکه بدانند در چه نقطهای از طول جغرافیایی قرارگرفتهاند، ابتدا محاسبه میکردند که در یک مدت معین چه مسافتی را پیمودهاند. برای پیدا کردن این مسافت، از یک «کُنده» کمک میگرفتند. این «کنده»، تکه چوب بلندی بود که به یک سرش وزنهای بسته شده بود و سر دیگرش به طنابی دراز وصل بود. کنده را از عقب کشتی به دریا میانداختند، و پس از شناور شدنش، همزمان با حرکت کشتی، طناب را رها میکردند تا به دریا کشیده شود. با اندازه گرفتن مقدار طنابی که در یک زمان معین به دریا کشیده شده بود، میتوانستند سرعت کشتی را محاسبه کنند.
در سالهای بعد، طناب را در فواصل مساوی، گره میزدند. ملوان ضمن کشیده شدن طناب به دریا، تعداد گرههایی را که در یک زمان معین از دستش رد میشدند میشمرد. از روی تعداد گرهها سرعت کشتی را به دست میآوردند. ازآنپس ملوانان از واژه «گره» برای بیان سرعت کشتی استفاده کردهاند. و امروزه منظور از «گره» مسافتی است برابر با یک مایل دریایی در ساعت. یک مایل دریایی برابر است یا 1.852 کیلومتر یعنی کمی بیش از مایل خشکی. فرض کنید یک کشتی با سرعت ۱۵ گره حرکت میکند. معنی این عبارت آن است که کشتی مزبور در هر ساعت ۱۵ مایل دریایی را میپیماید.
امروزه نیز از کُنده برای نشان دادن مقدار سرعت کشتیها استفاده میشود. اما کندههای امروزی به شکل میلههای فلزی خاصی با تیغهها یا پرههای پهن در اطرافشان ساخته میشود. همزمان یا پیش رفتن کشتی در آب، میله فلزی میچرخد و طناب را پیوسته به دور خود میپیچد. طناب پیچیده شده را به کشتی میبرند و سرعت واقعی را از روی آن محاسبه میکنند.