نخستین آسیای بادی از چه هنگام بکار گرفته شد؟

نخستین آسیای بادی از چه هنگام بکار گرفته شد؟

گردونه‌ی دانش برای کودکان و نوجوانان

آسیای بادی دستگاهی است که نیروی باد را به کار تبدیل می‌کنند. رایج‌ترین استفاده از آسیای بادی، برای خرد یا آرد کردن غلات یا کشیدن آب از نهرها و رودخانه‌ها است.

چرخ بادگَرد، یا گُلباد، از چند پره یا بادبان‌ هم‌وزن و متعادل تشکیل شده است که از یک محور به چرخش درمی‌آید. وقتی باد به بادبان‌ها می‌خورد، گلباد یا چرخ بادگرد به چرخش درمی‌آید و آن نیز به‌نوبه خود، محور را به چرخش درمی‌آورد. این نیروی گردنده، به کمک چند چرخ‌دنده از محور به بخشی از دستگاه که کار را انجام می‌دهند، منتقل می‌شود.

طرز کار آسیای بادی از روزگار باستان برای انسان شناخته بود ولی از نوع استفاده از آن در سال‌های پیش از سده دوازدهم میلادی، اطلاع چندانی در دست نیست. در همان دوره بود که استفاده از آسیای بادی در اروپا وسیعأ رواج یافت.

نخستین نوع آسیای بادی که تیرک یا آسیای آلمانی نامیده می‌شود، از یک تیرک ثابت عمودی ساخته شده بود که تمام دستگاه آسیا چنان به دورش می‌چرخید که گلباد رو به باد قرار گیرد. در نوع دیگری از آسیای بادی که برجک، منارک یا آسیای هلندی نامیده می‌شود، گلباد و محور را بر روی برج گردنده‌ای که خود بر یک برجک ثابت سوار بود، نصب می‌کردند.

نیرویی که این آسیاهای بادی تولید می‌کردند در نوع آلمانی از دو تا هشت اسب بخار و در نوع هلندی از شش تا چهارده اسب بخار می‌رسید. نزدیک به نیمی از نیروی تولیدشده در داخل دستگاه انتقال نیرو یا جعبه‌دنده از دست می‌رفت، و به همین علت، آسیاهای مزبور چندان کارآمد به شمار نمی‌رفتند. ولی تا سده هجدهم که نیروی بخار مورداستفاده قرار نگرفته بود، وسیعاً بکار گرفته می‌شدند. در سده هفدهم، فقط در هلند، به‌تنهایی، بیش از هشت هزار آسیای بادی مشغول کار بودند.

نوع خیلی کوچک‌تری از آسیای بادی، که برای کشیدن آب از نهرها و رودها بکار گرفته می‌شد، در اواخر سده نوزدهم، در بیشتر ایالات آمریکا مورداستفاده مردم قرار می‌گرفت. از این آسیاها برای تأمین آب احشام، مصارف خانگی یا آبیاری استفاده می‌شد.