ایپاب‌فا: دنیای کودکی قصه های صوتی کودکان، داستان و بیشتر
شعر و قصه کودکانه
مردی که لب نداشت
با صدای: احمد شاملو
از دفتر شعر «در آستانه» / ۱۳۳۸ خورشیدی
با صدای:
احمد شاملو: قصه گو
میکائیل شهرستانی: حسین‌قلی
شهین علیزاده: ننه چاه
رضا کاووسی: حوض بابا
مجید حمزه: پشت‌بام
شهیندخت: دریا
تصویرگر نمونۀ چاپی کتاب: مهردخت امینی
بخش اول:
بخش دوم:
متن شعر:
یه مردی بود حسین‌قلی
چشاش سیا لُپاش گُلی
غُصه و قرض و تب نداشت
اما واسه خنده لب نداشت.
خنده‌ی بی‌لب کی دیده؟
مهتابِ بی‌شب کی دیده؟
لب که نباشه خنده نیس
پَر نباشه پرنده نیس.
شبای درازِ بی‌سحر
حسین‌قلی نِشِس پکر
تو رختخوابش دمرو
تا بوقِ سگ اوهو اوهو.
تمومِ دنیا جَم شدن
هِی راس شدن هِی خم شدن
فرمایشا طبق طبق
همگی به دورش وَقّ و وقّ
بستن به نافش چپ و راس
جوشونده‌ی ملاپیناس
دَمش دادن جوون و پیر
نصیحتای بی‌نظیر:
«ـ حسین‌قلی غصه‌خورَک
خنده نداری به درک!
خنده که شادی نمی‌شه
عیشِ دومادی نمی‌شه.
خنده‌ی لب پِشکِ خَره
خنده‌ی دل تاجِ سره،
خنده‌ی لب خاک و گِله
خنده‌ی اصلی به دِله…»
حیف که وقتی خوابه دل
وز هوسی خرابه دل،
وقتی که هوای دل پَسه
اسیرِ چنگِ هوسه،
دلسوزی از غصه جداس
هرچی بگی بادِ هواس!
حسین‌قلی با اشک و آه
رف دَمِ باغچه لبِ چاه
گُف: «ـ ننه‌چاه، هلاکتم
مرده‌ی خُلقِ پاکتم!
حسرتِ جونم رُ دیدی
لبتو امونت نمیدی؟
لبتو بِدِه خنده کنم
یه عیشِ پاینده کنم.»
ننه‌چاهه گُف: «ـ حسین‌قلی
یاوه نگو، مگه تو خُلی؟
اگه لَبمو بِدَم به تو
صبح، چه امونَت چه گرو،
واسه‌یی که لب تَر بکنن
چی‌چی تو سماور بکنن؟
«ضو» بگیرن «رَت» بگیرن
وضو بی‌طاهارت بگیرن؟
ظهر که می‌باس آب بکشن
بالای باهارخواب بکشن،
یا شب میان آب به برن
سبو رُ به سرداب به برن،
سطلو که بالا کشیدن
لبِ چاهو این‌جا ندیدن
کجا بذارن که جا باشه
لایقِ سطلِ ما باشه؟»
دید که نه والّلا، حق می‌گه
گرچه یه خورده لَق می‌گه.
حسین‌قلی با اشک و آ
رَف لب ِ حوض ِ ماهیا
گُف: «ــ باباحوض ِ تَرتَری
به آرزوم راه می‌بری؟
می‌دی که امانت ببرم
راهی به حاجت ببرم
لبتو روُ مَرد و مردونه
با خودم یه ساعت ببرم؟»
حوض‌ْبابا غصه‌دار شد
غم به دلش هَوار شد
گُف: «ــ به‌به جان، به گم چی
اگر نَخوام که همچی
نشکنه قلب ِ ناز ِت
غم نکنه دراز ِت:
حوض که لبش نباشه
اوضاش به هم می‌پاشه
آبش می‌ره تو پِی‌گا
به کُل می‌رُمبه از جا.»
دید که نه والّلا، حَقّه
فوقش یه خورده لَقّه.
حسین‌قلی اوهون‌اوهون
رَف تو حیاط، به پُشت ِ بون
گُف: «ــ بیا و ثواب بکن
یه خیر ِ بی حساب بکن:
آباد شِه خونِمونت
سالم بمونه جونت!
با خُلق ِ بی‌بائونه‌ت
لب ِتو بده اَمونت
باش یه شیکم بخندم
غصه رُ بار ببندم
نشاط ِ یامُف بکنم
کفش ِ غمو چَن ساعتی
جلو ِ پاهاش جُف بکنم.»
بون به صدا در اومد
به اشک و آ در اومد:
«ــ حسین‌قلی، فدات شَم،
وصله‌ی کفش ِ پات شَم
می‌بینی چی کردی با ما
که خجلتیم سراپا؟
اگه لب ِ من نباشه
جانُوْدونی‌م کجا شِه؟
بارون که شُرشُرو شِه
تو مُخ ِ دیفار فرو شِه
دیفار که نَم کشینِه
یه هُوْ از پا نِشینه،
هر بابایی می‌دونه
خونه که رو پاش نمونه
کار ِ بون‌اشم خرابه
پُلش اون ور ِ آبه.
دیگه چه بونی چه کَشکی؟
آب که نبود چه مَشکی؟»
دید که نه والّلا، حق می‌گه
فوقش یه خورده لَق می‌گه.
حسین‌قلی، زار و زبون
وِیلِه‌زَنون گریه‌کنون
لبش نبود خنده می‌خواس
شادی پاینده می خواس.
پاشد و به بازارچه دوید
سفره و دستارچه خرید
مُچ‌پیچ و کول‌بار و سبد
سبوچه و لولِنگ و نمد
دوید این سر ِ بازار
دوید اون سر ِ بازار
اول خدا رُ یاد کرد
سه تا سِکّه جدا کرد
آجیل ِ کارگشا گرفت
از هم دیگه سَوا گرفت
که حاجتش روا به شه
گِرَه‌ش ایشال‌ّلا وابشه
بعد سر ِ کیسه واکرد
سکه‌ها رو جدا کرد
عرض به حضور ِ سرورم
چی بخرم چی چی نخرم:
خرید انواع ِ چیزا
کیشمیشا و مَویزا،
تا نخوری ندانی
حلوای تَن‌تَنانی،
لواشک و مشغولاتی
آجیلای قاتی‌پاتی
اَرده و پادرازی
پنیر ِ لقمه ْقاضی،
خانُمایی که شومایین
آقایونی که شومایین:
با هَف عصای شیش‌منی
با هف‌تا کفش ِ آهنی
تو دشت ِ نه آب نه علف
راه ِشو کشید و رفت و رَف
هر جا نگاش کشیده شد
هیچ‌چی جز این دیده نشد:
خشکه کلوخ و خار و خس
تپه و کوه ِ لُخت و بس:
قطار ِ کوهای کبود
مث ِ شترای تشنه بود
پستون ِ خشک ِ تپه‌ها
مث ِ پیره‌زن وخت ِ دعا.
«ــ حسین‌قلی غصه‌خورک
خنده نداشتی به درک!
خوشی بیخ ِ دندونت نبود
راه ِ بیابونت چی بود؟
راه ِ دراز ِ بی‌حیا
روز راه بیا شب راه بیا
هف روز و شب بکوب‌بکوب
نه صُب خوابیدی نه غروب
سفره‌ی بی‌نونو ببین
دشت و بیابونو ببین:
کوزه‌ی خشکت سر ِ راه
چشم ِ سیات حلقه‌ی چاه
خوبه که امیدت به خداس
وگرنه لاشخور تو هواس!»
حسین قلی، تِلُوخورون
گُشنه و تشنه نِصبِه‌جون
خَسّه خَسّه پا می‌کشید
تا به لب ِ دریا رسید.
از همه چی وامونده بود
فقط‌اَم یه دریا مونده بود.
«ــ ببین، دریای لَم‌لَم
فدای هیکلت شَم
نمی‌شه عِزتت کم
از اون لب ِ درازوت
درازتر از دو بازوت
یه چیزی خِیر ِ ما کُن
حسرت ِ ما دوا کُن:
لبی بِده اَمونت
دعا کنیم به جونت.»
«ــ دلت خوشِه حسین‌قلی
سر ِ پا نشسته چوتولی.
فدای موی بورت!
کو عقلت کو شعورت؟
ضررای کارو جَم بزن
بساط ِ ما رو هم نزن!
مَچِّده و مناره‌ش
یه دریاس و کناره‌ش.
لب ِشو بدم، کو ساحلش؟
کو جیگَرَکی‌ش کو جاهلش؟
کو سایبونش کو مشتریش؟
کو فوفولش و کو نازپَری‌ش؟
کو نازفروش و نازخرش؟
کو عشوه‌یی‌ش کو چِش‌چَرش؟»
حسین‌قلی، حسرت به دل
یه پاش رو خاک یه پاش تو گِل
دَساش از پاهاش درازتَرَک
برگشت خونه‌ش به حال ِ سگ.
دید سر ِ کوچه راه‌به‌راه
باغچه و حوض و بوم و چاه
هِرتِه‌زَنون ریسه می‌رن
می‌خونن و بشکن می‌زنن:
« ــ آی خنده خنده خنده
رسیدی به عرض ِ بنده؟
دشت و هامونو دیدی؟
زمین و زَمونو دیدی؟
انار ِ گُل‌گون می‌خندید؟
پِسّه‌ی خندون می‌خندید؟
خنده زدن لب نمی‌خواد
داریه و دُمبَک نمی‌خواد:
یه دل می‌خواد که شاد باشه
از بند ِ غم آزاد باشه
یه بُر عروس ِ غصه رُ
به تَئنایی دوماد باشه!
حسین‌قلی!
حسین‌قلی!
حسین‌قلی حسین‌قلی حسین‌قلی!»
(این نوشته در تاریخ 20 ژانویه 2022 بروزرسانی شد.)
