درمان شب ادراری در کودکان با استفاده از روش های دارویی و گیاه درمانی

درمان شب ادراری در کودکان با استفاده از روش های دارویی و گیاه درمانی

اگر کودک شما از شب‌ادراری رنج می‌برد به توصیه‌های زیر عمل کنید:

• مراجعه به پزشک متخصص ارولوژی برای انجام معاینات جسمی و انجام آزمایش‌های پزشکی.
• مراجعه به روان‌پزشک یا روانشناس کودک جهت بررسی عوامل مؤثر و در صورت لزوم مداخله در استرس، تنش‌ها و ترس‌ها که ممکن است عامل ایجاد شب‌ادراری بوده باشد.
• استفاده از تشک هشداردهنده (زنگ‌دار) برای بیدار شدن کودک هنگام تخلیه‌ی ادرار لازم است. این تشک‌های مخصوص می‌توانند کوچک‌ترین مقدار رطوبت را در رختخواب یا لباس‌زیر کودکتان تشخیص داده و قبل از اینکه خیلی دیر شود با صدای زنگ بلندی، کودک را از خواب بیدار کنند تا به دستشویی برود.
• مراجعه به مشاور روان‌درمانگر برای استفاده از تکنیک‌های تغییر رفتار و شرطی‌سازی کمک زیادی به کاهش شب‌ادراری کودک می‌کند.

روش‌های کلی درمان شب ‌ادراری کودکان

اولین گام برای درمان کودکان شب ادرار آن است که والدین و اعضای مؤثر خانواده سعی کنند با رعایت برنامه‌ای منظم برای خواب و خوراک کودک، خشک خوابیدن در طول شب را به او بیاموزند. در این زمینه توجه به نکات زیر می‌تواند مفید باشد:

• هیچ‌گاه از تنبیه، سرزنش، انتقاد و یا شرمنده کردن کودک برای درمان و کاهش شب‌ادراری او استفاده نکنید.
• قبل از این‌که کودک برای خوابیدن به رختخواب برود، به او یادآوری کنید که به دستشویی برود. اگر کودک گفت که نیازی به دستشویی ندارد از او بخواهید که به‌هرحال سعی کند مثانه‌اش را خالی کند.
• نوشیدن مایعات را دو ساعت قبل از خواب محدود کنید. (حتی غذاها و خوراکی‌هایی که آب زیادی دارند مثل بستنی ژله، سوپ و…).
• سعی کنید کودک را چند بار در طول شب بیدار کنید. نایلون و یا پلاستیکی زیر ملافه‌ی تشک کودک پهن کنید تا بتوانید در صورت نیاز، تنها ملافه را عوض کنید.

در نظر داشته باشید، تقریباً ۹۸ درصد شب‌ادراری‌های کودکان به‌تدریج تا سنین ۱۲ – ۱۰ سالگی بهبود می‌یابند.

به‌طورکلی روش‌های درمان شب‌ادراری کودکان به دو گروه تقسیم می‌شوند: درمان‌های غیردارویی و درمان‌های دارویی.

الف) درمان‌های غیر دارویی

مثل روش‌های انگیزشی، استفاده از وسایل و زنگ‌های حساس به رطوبت، ورزش‌های مخصوص تقویت مثانه، درمان‌های روان‌شناختی، رژیم غذایی و …

روش‌های انگیزشی

بر طبق این روش‌ها به کودک کمک می‌شود تا شرایط خود را بهتر درک کند و دچار احساس ناتوانی، ضعف عزت‌نفس و خودکم‌بینی نشود. به عبارتی خود را عامل اختلال نداند، بلکه تلاش کند تا نقش مؤثری در بهبود و روند درمان ایفا کند. یکی از این روش‌ها استفاده از رژیم‌های غذایی و نمودار روزانه است که طی آن، کودک سعی می‌کند با یک برنامه‌ی تنظیم‌شده و کاهش نوشیدنی‌های گوناگون در طول شب، خود را کنترل کند و خشک بخوابد. معمولاً این شیوه‌ی درمان در ۲۵ درصد موارد موجب کاهش ۷۰ درصد از شب‌ادراری کودکان می‌شود.

استفاده از وسایل و زنگ‌های حساس به رطوبت:

یکی از موفق‌ترین شیوه‌های کاهش شب‌ادراری کودکان، استفاده از وسایل حساس به رطوبت است. این زنگ‌ها دو نوع هستند: دسته‌ی اول به زیرشلواری کودک و دسته‌ی دوم به ملافه‌ی رختخواب کودک بسته می‌شوند. در هر دو حالت، با کمترین نم و رطوبتی به صدا درمی‌آیند و کودک را از خواب بیدار می‌کنند. بعد از مدتی که کودک نسبت به زمان پر شدن مثانه‌اش حساس می‌شود و قبل از آن‌که رختخوابش را خیس کند، بیدار می‌شود و به دستشویی می‌رود. چنانچه کودک نسبت به صدای زنگ، حساس نباشد، وظیفه‌ی والدین است که فوراً او را بلند کنند و به دستشویی ببرند. هنگام استفاده از این‌گونه وسایل باید زیرشلواری کودک مجدداً عوض شود و هیچ‌گونه رطوبتی نداشته باشد تا دستگاه درست کار کند. در طول درمان، هیچ‌گاه کودک را تنبیه و سرزنش نکنید. خیلی آرام و خونسرد بلند شوید و بدون کمترین دلخوری و اوقات‌تلخی او را به دستشویی ببرید. بازهم به خاطر داشته باشید که کمک‌ها و همراهی‌های شما می‌تواند مشکل کودک را تخفیف دهد، پس او را به دلیل مشارکتش در برنامه‌ی درمان، تشویق و ترغیب کنید تا کودک دچار بحران روحی نشود. بر اساس گزارش‌های مختلف تقریباً ۷۰ درصد از شب‌ادراری‌های نوع اول با استفاده از این شیوه بهبود می‌یابند. پزشکان و متخصصان کودک پیشنهاد می‌کنند کودکانی که از این روش برای درمان خود استفاده می‌کنند بهتر است تا سه هفته بعد از این‌که توانستند کاملاً خشک بخوابند، از دستگاه‌های حساس به رطوبت استفاده کنند.

ورزش‌های مخصوص تقویت مثانه

گروهی از پزشکان و متخصصان کودک توصیه می‌کنند برای درمان شب‌ادراری کودکان می‌توان آن‌ها را تشویق کرد تا ورزش‌های کششی و حرکات بدنی‌ای انجام دهند که موجب گنجایش بیشتر مثانه‌ی آن‌ها و بالا رفتن توان کنترل بیشتر آن‌ها بر اعمال مثانه‌شان می‌شود. این حرکات و نرمش‌ها در طول روز انجام می‌شود و زمانی که کودک احساس می‌کند مثانه‌اش پر شده، سعی می‌کند با کشش بدنی، گنجایش آن را بیشتر کند. روش دیگر آن است که از کودک می‌خواهند هنگامی‌که در طول روز به دستشویی می‌رود تا ادرار کند، چند لحظه‌ای جلوی ریزش ادرارش را بگیرد و دوباره ماهیچه‌ی انتهایی مجرای ادراری‌اش را رها کند. این کار موجب تقویت ماهیچه‌های انتهایی مجرای ادراری می‌شود. نتایج تحقیقی که در این زمینه صورت گرفته است نشان می‌دهد، ۶۶ درصد کودکانی که از این روش استفاده کرده‌اند تا ۲۰ درصد بهبود یافته‌اند و توانسته‌اند روند درمان را پس از مدتی تسریع بخشند.

درمان‌های روان‌شناختی

یکی دیگر از روش‌های درمان شب‌ادراری در کودکان، استفاده از روش‌های روان‌شناختی است، به‌ویژه در مواردی که شب‌ادراری کودک ناشی از تغییرات و تعارضات عاطفی – هیجانی (مثل تولد نوزاد جدید، شرایط استرس‌آور درسی – مدرسه‌ای و…) و یا بحران‌های عاطفی (مثل جدایی و طلاق والدین، درگیری‌های خانوادگی و…) است. اساس درمان‌های روان‌شناختی، کمک به کودک و خانواده‌اش برای یافتن عامل و علت اصلی شب‌ادراری کودک است. این روش‌ها به آن‌ها یاد می‌دهد که چگونه با کودک شب ادرار باید کنار آمد و به او کمک کرد تا با مشکلش روبه‌رو شود و درصدد حل آن برآید. ازجمله درمان‌های روان‌شناختی، روش تشویقی است که بر اساس آن، والدین، جدول هفتگی‌ای تهیه می‌کنند و شب‌هایی را که کودک توانسته خشک بخوابد در آن علامت می‌زنند (ستارهای به کودک می‌دهند). بعد از آن‌که تعداد علامت‌ها (ستاره‌ها) به ده رسید جایزه‌ای که کودک انتخاب می‌کند برایش فراهم می‌آورند.

ب) درمان‌های دارویی

در سال‌های اخیر برای درمان شب‌ادراری کودکان از دارودرمانی استفاده می‌شود. بسیاری از این داروها، عملاً برای درمان مشکلات دیگری، مثل افسردگی، اضطراب … تجویز می‌شوند. ایمی پرامین یکی از رایج‌ترین داروهای ضدافسردگی است که برای درمان شب‌ادراری به کودکان هم داده می‌شود. این دارو تا میزان ۳۰ درصد می‌تواند شب‌ادراری کودک را کاهش دهد. توصیه می‌شود از خوددرمانی پرهیز کرده و حتماً تحت نظر پزشک متخصص، درمان دارویی را انجام دهید.

آشنا کردن کودک با عارضه‌ی شب‌ادراری

گاه کودک از شما می‌پرسد: «من نمی‌خواهم رختخوابم را خیس کنم. نمی‌خواهم شما را به دردسر بیندازم. پس چرا این اتفاق می‌افتد؟» ابتدا باید به کودک بفهمانید شب‌ادراری گناه نیست. خودتان هم باور کنید که کودک بدون هیچ غرضی این کار را انجام می‌دهد. پس تنبیه یا شرمنده کردن او وضع را بهتر نخواهد کرد. برای کودکتان توضیح دهید که احتمالاً کلیه‌ی او بیشتر از کلیه‌ی دیگران ادرار می‌سازد یا مثانه‌اش قادر به نگهداری ادرار نیست. می‌توانید با یادآوری این مسئله که شما و پدرش هم مثل او بوده‌اید، فرزند خود را متوجه کنید که تنها نیست. یک بادکنک را از آب پر کنید. به کودک بگویید که این بادکنک شبیه مثانه است. وقتی پر می‌شود به دیواره‌هایش فشار می‌آید و کشیده می‌شود. تا زمانی که دهانه‌ی بادکنک بسته باشد، آب از آن خارج نمی‌شود. هرگاه مغز دستور دهد، دهانه‌ی بادکنک باز می‌شود و ادرار بیرون می‌ریزد. به کودک بفهمانید که فرمان مغز همان چیزی است که او باید هنگام خواب دریافت کند. همچنین کودک باید ازنظر مشکلات و بیماری‌های مربوط به شب‌ادراری بررسی شود. بخصوص کودکی که علاوه بر شب، در طول روز هم دچار مشکل در کنترل ادرار است. این کودک را باید پزشک معاینه کند و تحت آزمایش‌های ادراری قرار گیرد. خوشبختانه به‌جز در مورد کودکانی که دچار بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت و عفونت یا ناهنجاری‌های مادرزادی‌اند، اغلب معاینات، کودک را طبیعی نشان می‌دهند.

برای تأکید متذکر می‌شویم:

اگرچه شب‌ادراری سبب ناراحتی خانواده و خود کودک می‌گردد اما خوشبختانه در اکثر بچه‌ها بهبودپذیر است و حتی بدون درمان نیز این عارضه ممکن است برطرف گردد؛ اما از آنجائی که شب‌ادراری ممکن است علامت بسیاری از بیماری‌های مهم و جدی در کودک باشد، درمان‌های توصیه‌شده برای کودک خود را هیچ‌گاه جهت دیگران تجویز نفرمایید. چون برای اثبات وجود و یا عدم وجود این بیماری‌ها، بررسی و معاینه‌ی کودکان مبتلابه شب‌ادراری توسط پزشک حاذق ضروری است.

نکات تکمیلی برای درمان شب‌ادراری کودکان

• خوراندن مایعات زیاد مثل آب، چای، آب‌میوه، دوغ و… به کودک در طی روز برای افزایش حجم مثانه.
• کودک باید در طول روز مثانه را منقبض کند تا بتواند زمان بیشتری ادرار خود را نگه دارد.
• کودک را متوجه کنید که پس از شام، مصرف مایعات را به حداقل برساند تا ادرار کمتری تولید شود. برای این منظور بهتر است که شام کودک بدون نمک باشد.
• برای درمان شب‌ادراری کودکان باید به کودک آموزش داد تا به هنگام تخلیه‌ی ادرار، مثانه را کاملاً خالی کند.
• فاصله بین مراحل ادرار کردن حفظ شود. کودک نباید با فاصله‌ی کوتاهی پس از مصرف مایعات ادرار کند و این زمان باید به‌مرور افزایش یابد.
• رعایت رژیم غذایی خاص. درواقع کودک نباید از مواد تحریک‌کننده مثل ادویه‌جات، فلفل، سرکه، نوشیدنی‌های گازدار، نوشابه‌های دارای کافئین و افزودنی‌های خوراکی به مقدار زیاد استفاده کند.
• بیدار کردن کودک چند ساعت پس از آن‌که کودک خوابید تا او به دستشویی برود. این کار بهتر است ۳ ساعت پس از خواب انجام شود.
• قبل از رفتن به رختخواب، حتماً کودک را به دستشویی ببرید تا مثانه‌اش را کاملاً تخلیه کند.
• تعیین پاداش و تشویق برای خشک بودن تختخواب، مفید است. برخی از خانواده‌ها، روزهای خشک و روزهای خیس را در تقویم یادداشت می‌کنند. برچسب‌های خنده‌دار و ستاره‌ها می‌توانند این تقویم را سرگرم‌کننده بسازند.
• فرزند خود را در تمیز کردن تخت خواب و لباس‌هایش دخالت دهید.

بازگشت (عود) شب‌ادراری

گاه کودکانی که مدت‌های طولانی رختخواب خود را خیس نکرده‌اند دوباره شروع به شب‌ادراری می‌کنند. این عارضه در اغلب موارد، علت روانی دارد. کودک به دلیلی که می‌تواند تولد یک خواهر یا برادر جدید باشد مضطرب و نگران است. چنین کودکی نیاز به مشاوره‌ی روانی دارد و لازم است با او درباره‌ی آنچه نگرانش می‌کند صحبت شود. از هر صد کودک مبتلابه شب‌ادراری، یک تا دو کودک تا پانزده‌سالگی رختخواب خود را خیس می‌کنند. شب‌ادراری عارضه‌ای پردردسر، ولی خوش‌خیم است و در بیشتر موارد به‌سادگی برطرف می‌شود. بسیاری از کودکان سعی می‌کنند بیدار بمانند تا جلو این اتفاق را بگیرند. باید به چنین کودکانی اطمینان داد که این مسئله دیر یا زود حل خواهد شد. پزشک و پدر و مادر در کنار او هستند و او را حمایت می‌کنند تا مشکل به‌طور کامل برطرف شود.

یکی از مشکلات شایع در کودکان، شب‌ادراری است که برخی والدین با آن دست به گریبان‌اند. می‌توان گفت شب‌ادراری دلایل مختلفی دارد که با رفع این عوامل، این عارضه به‌آسانی درمان می‌شود.

ازآنجاکه شب‌ادراری معمولاً در روحیه‌ی کودکان اثرات نامطلوب، به‌ویژه در دراز، مدت برجای می‌گذارد، لذا تشخیص صحیح علت و درمان آن می‌تواند در شکل‌گیری روانی سالم کودک در آینده بسیار مؤثر باشد.

شب‌ ادراری کودک تا 6 سالگی نیاز به درمان ندارد.

کودک باید طی چند ماه برای کنترل ادرار خود آموزش ببیند. دست‌کم هیچ کودکی را پیش از دوسالگی نباید مجبور کرد که زمان ادرار خود را به مادر بگوید. همان‌گونه که کودکان ازنظر زمانِ به دست آوردن توانایی راه رفتن یکی نیستند، ازنظر کنترل ادرار و آموختن زمانِ گفتنِ ادرار خود نیز باهم متفاوت هستند.

مادران باید با صبوری و تشویق کودکان خود و حتی گذاشتن لگن، ادرار کردن را به آنان بیاموزند. چراکه تحت فشار قرار دادن کودکان ممکن است زمینه‌ساز ابتلای آنان به عفونت‌های مکرر و اشکالات دفع ادرار و مدفوع در سنین بعدی شود.

کودکان بین 2 تا 4 سالگی کنترل ادرار خود را در طول روز پیدا می‌کنند و اگر مادر تلاش کند پیش از این سن، کودک را از کهنه یا پوشک بگیرد، ممکن است فرزندش به دلیل آماده نبودن برای کنترل ادرار دچار اشکالاتی در نحوه‌ی ادرار شود همین امر زمینه‌ی ابتلای او به عفونت‌های مکرر ادراری را فراهم می‌کند.

کودکان پس از 3 تا 4 سالگی، توانایی کنترل ادرار شبانه‌ی خود را پیدا می‌کنند و پزشکان، معمولاً کودکان را تا 6 سالگی به علت شب‌ادراری درمان نمی‌کنند. چون شب‌ادراری یک عارضه‌ی طبیعی است که خودبه‌خود بهبود پیدا می‌کند.

تنها کاری که برای کودکان مبتلابه شب‌ادراری انجام می‌شود این است که وضعیت آنان را ازنظر ابتلا به بیماری‌های دیگر بررسی می‌کنند. چون شب‌ادراری علامت بسیاری از بیماری‌های کودکان می‌تواند باشد. حتی ممکن است یک کودک 10 تا 15 ساله گاهی به‌طور طبیعی دچار شب‌ادراری شود. بیشتر این کودکان اگر دچار بیماری خاصی نباشند، خودبه‌خود بهبود می‌یابند.

اگر کودکی به عللی مانند تحقیر از سوی همسالان و والدین، اعتمادبه‌نفس خود را از دست داده و به‌طور مرتب شب‌ادراری داشته باشد تنها بعد از 6 سالگی به علت ابتلا به این عارضه تحت درمان قرار می‌گیرد. این در حالی است که گاهی اوقات پدران و مادران، پزشکان را تحت فشار قرار می‌دهند تا برای درمان شب‌ادراری کودکان 4 تا 5 ساله‌ی خود دارو تجویز کنند؛ اما این کار صحیح نیست.

درمان گیاهی شب‌ادراری کودکان

در این قسمت بعضی از گیاهانی که در درمان شب‌ادراری مؤثر است، آمده. چنانچه درمان دارویی انجام می‌دهید به‌منظور پرهیز از تداخل دارویی حتماً با پزشک معالج فرزندتان مشورت کنید و اگر درمان دارویی انجام نمی‌دهید، درمان گیاهی را به‌تنهایی استفاده کنید.

دارچین: یکی از روش‌های خانگی مؤثر برای درمان شب‌ادراری کودکان است. جویدن چوب دارچین قبل از خواب برای درمان شب‌ادراری کودکان مؤثر است. پودر دارچین از مفیدترین درمان‌های خانگی برای کنترل شب‌ادراری کودکان است. جویدن چوب دارچین قبل از خواب بسیار مؤثر است. اگر کودک شما این کار را دوست ندارد، پودر دارچین و شکر را باهم ترکیب کنید و در شیر و یا نان صبحانه‌اش بریزید تا حتماً بخورد.

هل: برای درمان شب‌ادراری کودکان می‌توان از هل استفاده کرد. هل به درمان شب‌ادراری کودکان کمک می‌کند. هل هم از درمان‌های قدیمی برای رفع شب‌ادراری کودکان است. در شیر کودکتان دو دانه هل سبز له کنید و با آن، شیر را گرم کنید. اگر کودکتان دوست دارد، برای او می‌توانید هل دم کنید و با عسل و یا شکر قهوه‌ای شیرینش کنید.

روغن زیتون: ماساژ با روغن زیتون برای رفع شب‌ادراری کودکان مؤثر است. روغن زیتون یکی از راه‌های درمان شب‌ادراری کودکان است. ناحیه‌ی شکم و مثانه‌ی کودک را با روغن زیتون ماساژ دهید. گرمای ایجاد شده در این ناحیه مانع از شب‌ادراری کودکان می‌شود.

قره قات: یکی از بهترین روش‌های درمان شب‌ادراری کودکان است: آب قره قات بهترین درمان برای جلوگیری از شب‌ادراری کودکان است. قره قات یک میوه‌ی ضد میکروب و باکتری است. این میوه برای بیماری‌های کلیه و عفونت ادرار بسیار تجویز می‌شود. بااینکه گفته می‌شود به کودک شب ادرار قبل از خواب مایعات داده نشود اما آب قره قات بهترین درمان برای جلوگیری از شب‌ادراری کودکان است.

سرکه سیب طبیعی: یکی از روش‌های درمان گیاهی شب‌ادراری کودکان است. از روش‌های درمان شب‌ادراری کودکان می‌توان به سرکه‌ی سیب اشاره کرد. سرکه‌ی سیب میزان اسید بدن را تنظیم می‌کند. وقتی اسید بدن تنظیم شود تکرر ادرار خیلی کم می‌شود. روزی سه وعده، دو قاشق چای‌خوری سرکه‌ی سیب را با نصف قاشق عسل و آب مخلوط کنید و حتماً کودکتان را مجبور کنید که این ترکیب را بنوشد. بعد از غذا و شام این کار را بکنید که معده‌ی او را اذیت نکند. این روش، یکی از روش‌های مؤثر برای درمان شب‌ادراری کودکان است.

موز: برای درمان شب‌ادراری کودکان مؤثر است. خوردن موز به شب‌ادراری کودکان کمک می‌کند. روزی ۲ تا ۳ عدد موز به کودک بدهید بخورد. موز برای درمان شب‌ادراری کودکان بسیار توصیه می‌شود.

گردو و کشمش: گردو و کشمش برای درمان شب‌ادراری کودکان بسیار توصیه می‌شود. روزانه دو مشت گردو کشمش به کودک بدهید بخورد. کودک اگر بدنش گرم باشد شب‌ادراری‌اش کم می‌شود. شکر زرد و یا شکر قهوه‌ای هم همین تأثیر را دارد. عسل و شکر قهوه‌ای را برای شیرین کردن غذاهای او استفاده کنید و روزانه به او گردو کشمش بدهید تا نتیجه‌ی این تغذیه را در عرض چند ماه به‌راحتی ببینید.

داروی شب‌ ادراری کودکان

کودک در سن کم بهتر است تا حد ممکن داروهای شیمیایی نخورد؛ زیرا پر از عوارض هستند. تغذیه‌ی کودکتان را تغییر دهید و از مواد غذایی که در بالا ذکر شد حتماً استفاده کنید. این خوراکی‌ها برای کنترل شب‌ادراری کودکان و بزرگ‌سالان بسیار توصیه می‌شود. همیشه در غذاها و مواد طبیعی دنبال درمان بیماری‌ها باشید.

(این نوشته در تاریخ 20 آگوست 2023 بروزرسانی شد.)